Een van de voor christenen bijzondere plaatsen is de Heilig Grafkerk. Deze bevindt zich vermoedelijk op de plaats waar zowel Golgotha als het graf van Jezus zich bevonden hebben.
Overigens valt van deze oorspronkelijke plaatsen niet veel meer te zien: zowel Golgotha als de grafspelonk zijn in de loop der tijden grotendeels weggehakt. De kerk die er nu staat markeert deze plaatsen overigens vermoedelijk wel degelijk; veel wetenschappers zijn het erover eens dat zich hier inderdaad naar alle waarschijnlijkheid de plaatsen van Jezus’ dood en opstanding bevinden.
Wat het graf betreft, dit is zoals gezegd grotendeels verdwenen. Enkel de rotsbank waarop het lichaam van Jezus gerust heeft zou bewaard zijn gebleven. Daar omheen is nu een soort praalgraf gebouwd, dat bezocht kan worden. Dat praalgraf zien we op deze oude ansichtkaart afgebeeld:
Wat opvalt is hoe weelderig alles is versierd, in Grieks-Orthodoxe stijl.
Ook valt op dat de kaart een Frans opschrift kent.
Deze is dan ook verstuurd vanuit Port-Said, dat destijds ook Franse postkantoren kende. Natuurlijk is het mogelijk dat de kaart in Jeruzalem is gekocht, en vanuit de Egyptische havenstad is verstuurd. Het stempel toont in ieder geval de naam Port-Said, en het woord ‘Egypte’ (op zijn Frans gespeld):
Deze kaart is erg aardig om te bekijken: de stempels van Port-Said en Hollum gebroederlijk naast elkaar – over twee totaal verschillende werelden gesproken!
Ook is het altijd boeiend om het stempel te bekijken: verzonden op zaterdag 6 juni 1914 vanuit Egypte, en acht dagen later aangekomen op Ameland en voor ontvangst afgestempeld te Hollum op 14 juni 1914 tussen 17:00-18:00 uur.
Bijzonder detail is dat dit een zóndag betreft. Ook op een eiland als Ameland werd er toen blijkbaar gewerkt op de postkantoren.
Erg leuk om te lezen is ook hoe ‘eenvoudig’ het versturen van de post toen was. Je stuurde gewoon vanuit Port-Said een kaart een ‘Mejuffrouw X. te Hollum op Ameland in Nederland‘, en die kaart kwam dan gewoon aan.
De geheimzinnige ondertekening ‘Je weet wel wie‘, doet vermoeden dat hier wellicht enige romantiek in het spel was. Zeker op een eiland kun je immers niet voorzichtig genoeg zijn!
En dan nog het ”Port Zaait” – werkelijk alles is door de afzender ondernomen om al te nieuwsgierige postbeambten op een dwaalspoor te zetten…
Jeruzalem – de Rotskoepel
We beschikken over nog een andere interessante oude ansichtkaart. Deze is daadwerkelijk verstuurd vanuit Jeruzalem, in het jaar 1905:
We spreken over de tijd waarin Jeruzalem onderdeel vormde van het Ottomaanse Rijk. Destijds hadden diverse Europese landen een internationaal postkantoor in Jeruzalem. Zo verzorgde Frankrijk een stuk postverzorging binnen en vanuit het Heilige Land.
Vanuit dit Franse postkantoor is vermoedelijk onderstaande ansichtkaart verzonden. Op de ansichtkaart is het binnenste van de Rotskoepel afgebeeld, die zich op het Tempelplein van de Tempelberg bevindt, waar ooit de tempel stond. De omheinde steen is mogelijk de plaats waar Abraham Isaäk bijna offerde (Genesis 22). Immers, in de Bijbel wordt de berg Moria, waar deze geschiedenis zich afspeelde, geïdentificeerd met de plaats waar later de tempel zou staan.
Op deze plaats, waar eens de tempel stond, bevindt zich nu dus dit islamitische heiligdom, dat overigens geen moskee is. Wat dat betreft klopt de aanduiding in het onderste gedeelte van deze ansichtkaart niet. Daar wordt gesteld dat dit de Omarmoskee betreft. Deze moskee bevindt zich echter in de oude binnenstad van Jeruzalem, vlakbij de Heilig Grafkerk.
We kijken nader naar de postzegel en het stempel:
Op dit stempel lezen we: ‘’Jerusalem – Palestine – 2 oct 05’’ (een maandag), de datum van verzending. Deze datum zien we bovendien met pen op de kaart door de postbeambte aangebracht: ‘’2 oct. P.P.’’, hetgeen vermoedelijk betekent ‘’port betaald’’ (port payé).
De postzegel is een Franse Levantzegel, uit de reeks welke liep van 1902-1926.
Het is opvallend dat de postzegel (en dus ook het stempel) is aangebracht op de fotozijde van de ansichtkaart in plaats van op de adreszijde.
Op de adreszijde zien we de bestemming van de kaart:
De ansichtkaart, uitgegeven door de in 1874 gestichte Wereldpostunie, was bestemd voor ‘’Mesdemoiselles X.’’, meerdere dames met dezelfde achternaam dus, mogelijk uit de kennissen- of familiekring van de afzender. Getuige het ontvangststempel van het aan de rivier de Bienne gelegen Franse stadje St. Claude (Jura), is de kaart na een reis van tien dagen gearriveerd op donderdag 12 october 1905. Dat moet een hele belevenis zijn geweest, om een ansichtkaart (dat op zichzelf al een redelijk bijzonder fenomeen was destijds) uit een ander werelddeel te ontvangen, en bovendien uit de zo betekenisvolle stad Jeruzalem.
Jeruzalem – Het plein en de klaagmuur
Deze kaart is verzonden op 19 oktober 1982, vanuit Griekenland naar Nederland. Mogelijk reisden daarom deze reizigers per schip (er bestond en bestaat een bootverbinding Israël-Griekenland) en schreven en postten ze deze kaart op de terugreis.
Hoe dan ook, de kaart, gemaakt door de uitgever I. Amad (bekend van een hele reeks ansichtkaarten), verbeeldt Jeruzalems meest bekende plaats: het plein voor de Klaagmuur.
Wanneer we een paar close-ups maken, zien we boeiende details. Zo is het plein anders ingericht dan nu het geval is. Naast het nu nog steeds bekende mannen- en vrouwengedeelte om te bidden, zien we diverse hekken over het plein lopen. En ook een soort tussenruimte als een soort ‘voorportaal’, waar we mannen en vrouwen samen zien.
Helemaal links onderin beeld van de kaart zien we een tractor. Wat die daar doet?
Op deze kaart, afgestempeld op 19 april 1999 in Haifa, is het plein voor de Klaagmuur inmiddels anders ingericht: minder hekken. Wel is er nog steeds sprake van een afscheiding tussen het gedeelte voor mannen en vrouwen om te bidden (zoals ook thans nog steeds het geval is).
Het is ook aardig om details te vergelijken die er wellicht wat minder toe doen, maar er toch ook bij horen, zoals de boom naast de Gouden Koepel: deze is nauwelijks van vorm veranderd ten opzichte van bovenstaande ansichtkaart die 17 jaar ouder is. Ook is het aardig om op de plantengroei in de muur te letten. En op de Israëlische vlaggen die op de latere kaart verdwenen zijn. En zo meer. ‘Zoek de verschillen’!
Tenslotte nog het stempel en de zegels, met daarop de afbeelding van Paul Ehrlich (een zegel die slechts één dag eerder verscheen – 18 april 1999) en de ‘Palestine Sunbird‘.
Een ongedateerde en niet verstuurde kaart, die laat zien hoe druk het kan zijn bij de Klaagmuur.
Jeruzalem- Overzicht over de stad
Deze foto, verstuurd op 19 oktober 1982 (vanuit Griekenland door dezelfde afzenders als bovenstaande kaart van de Klaagmuur) geeft een overzicht over de oude stad. Men kijkt in noordwestelijke richting, over het Arabische en christelijke deel van de oude binnenstad. Links is de koepel van de Heilig Grafkerk zichtbaar.
Op de achtergrond zien we de nieuwere delen van West-Jeruzalem.
En wie is toch die persoon daar voor het muurtje?
Ook deze kaart is gemaakt door I. Amad, het betreft nr. 42 in de reeks.
Ook deze bloemrijke kaart is uitgegeven door I. Amad. Het betreft no.28 in de reeks.
Deze ‘General view of Jerusalem’ is ouder dan de vorige. Hij is verzonden op 28 maart 1978, getuige het onderstaande mooie poststempel van Jeruzalem (VI).
Deze foto is vanuit een lager perspectief genomen dan de vorige (nr.42). Bovendien is hij behoorlijk recht richting het westen genomen, in plaats van naar het noordwesten. Zo zien we de Heilig Grafkerk hier rechts van de Koepel op de Rots liggen, in plaats van links ervan.
Deze ansichtkaart, verstuurd op 13 mei 1982, vermeldt in het Engels, Frans en Duits op de achterzijde dat het een ‘bird’s eye view’ over Jeruzalem betreft.
Ditmaal kijken we naar het oostzuidoosten en zien vlak voor ons de grijze koepel van de Heilig Grafkerk liggen, met daarachter het Tempelplein en de Koepel op de Rots (de plaats aanduidend van het bijna-offer van Isaäk door Abraham, de plaats waar ook de tempel stond).
We zien nu dus de Olijfberg liggen, de plaats waarvandaan de vorige twee foto’s genomen zijn.
Boeiend is ook dat deze foto laat zien wat vanuit Jeruzalem zelf altijd niet goed zichtbaar is: de direct achter de Olijfberg beginnende Woestijn van Judea (met daarachter weer, hier niet zichtbaar, de Dode Zee). Deze woestijn was de plaats van Jezus’ verzoeking. Nu begrijpen we beter het verband tussen de verzoeking in de woestijn en het meenemen van Jezus door de duivel naar de tempel (destijds op de plaats van de huidige gouden koepel), en de uitnodiging om van het dak af te springen (Markus 4 vers 1 e.v.).
Verdere associaties bij de Olijfberg zijn natuurlijk Davids vlucht voor Absalom (2 Sam.15:30) en Jezus’ gebedsstrijd en gevangenneming in Gethsemane, alsmede zijn hemelvaart vanaf diezelfde berg, op de grens tussen de heilige stad en de woestijn.
Jeruzalem – de Menorah bij de Knesset
Deze kaart toont een vrolijke groep Israëlische jongeren in het jaar 1977 bij de grote Menora, die door het Britse parlement aan de staat Israël geschonken is.
De kaart (evenals diverse andere ansichtkaarten uitgegeven door Palphot) is overigens verstuurd op 22 maart 1977 vanuit Eilat, en gestempeld op de 23e. Met twee zegels: Tel Dan (in het uiterste noorden van Israël, in de buurt van de berg Hermon en een zegel met het wapen van Tel Aviv-Yafo):
De kaart bevat een vrolijk bericht, en laat zien dat men reeds in Jeruzalem is geweest. Vandaar is men blijkbaar zuidwaarts naar Eilat gereisd, vanwaar men een excursie naar het Katharinaklooster bij de berg Sinaï in de Sinaïwoestijn gemaakt heeft. Van het warme zuidelijke Eilat zal de reis, blijkens het bericht, naar het frissere noorden gaan. Een afstand van zo’n 450 km.
Jeruzalem – Hechal Shlomo
In het ‘nieuwe’ gedeelte van Jeruzalem vinden we dit stadspark (Onafhankelijkheidspark), waarvan de aanleg overigens omstreden is, gezien de oude moslimbegraafplaats die hier deels lag/ligt. Het huidige park kijkt uit op het ‘Hechal Shlomo’, oftewel het gebouw waarin jarenlang het opperrabbinaat zetelde. Thans heeft het een andere bestemming, en inmiddels staat er een gelijksoortig gebouw naast (rechts ervan): de Grote Synagoge. De drie gebouwen bevinden zich op het kruispunt waarop de King George Street en de Rechov (straat) Gershon Agron uitkomen. Links (net buiten beeld) bevindt zich de aan de Agronstraat gelegen Conservative Yeshiva, waar ik in de zomer van 2011 heb gestudeerd, een aanbevelenswaardige plaats om kennis op te doen over Joodse bijbeluitleg en traditie in een open milieu.